Ял хуçалăхĕнче тăрăшакансен ал усса ларма вăхăт çук, вĕсем яланах ĕçре. Уй-хирте тыр-пул пиçсе çитни пÿлмесене тултарма хистет. Кашни хĕвеллĕ типĕ кун кун пек чухне шутра. «Çанталăк патăрччĕ кăна», – тесе шухăшлать кашниех. Уй-хирти тырра вăхăтра вырса кĕртни, типĕтсе упрама хуни ыранхи кун никĕсĕ пулнине ял хуçалăхра вăй хуракан кашни çынах ăнланать.
Кăнтăр районсем малта…
ЧР ял хуçалăх министерствин кăтартăвĕсем тăрăх сентябрĕн 8-мĕшĕ тĕлне республикăра ял хуçалăх предприятийĕсем тата ХФХсем 228,4 пин га çинче тырăллă тата пăрçаллă культурăсене вырса кĕртнĕ. Ку – палăртнинчен 85,7%. Уй-хир ĕçĕсене чи малтанах кăнтăр районĕсем вĕçлеççĕ, сăлтавĕ те паллă – çĕр унта хăвăрт пулса çитнĕрен акана та вĕсем маларах тухаççĕ. Ял хуçалăх министерстви кăтартăвĕсемпе вырма ĕçĕсене Елчĕк районĕнче вĕçленĕ, патăрьелсем, сĕнтĕрвăррисем, каçалсем ĕçсене пĕтерсе пыраççĕ. Сентябрĕн 8-мĕшĕ тĕлне республикăра 493,2 пин т тырă çапнă, вăтам тухăç – 21,7 ц. Пĕр гектартан чи пысăк тухăç илекенсем – Вăрнар (26,3 ц), Красноармейски (26 ц), Етĕрне (25,8 ц) Шупашкар (25,1 ц), чи пĕчĕк тухăç Улатăр (16,5 ц), Çĕмĕрле (17,3 ц) районĕсенче.
ЧР Пуçлăхĕн асăрхаттарăвĕ
Çумăр çуса тăнăран иртнĕ эрнере Шупашкар районĕнче кăна мар, ытти районсенче те тырă вырмалли комбайнсем ăнăçлах ĕçлеймен. Сентябрĕн 11-мĕшĕ тĕлне Шупашкар районĕнче вырма ĕçĕсене 86,3% пурнăçланă. Куйбышев ячĕллĕ колхоз-СХПК, «Ольдеевская» агрофирма, «Агарикус» ОАО, «Чурачикское» ОАО пур тырра пуçтарса кĕнĕ, «Прогресс» ЗАО та пĕтернĕпе пĕрех. Ленин ячĕллĕ колхоз-СХПК, И.Г. Кадыков ячĕллĕ СХПК, «Атлашевский» СХК, «Приволжское» ОАО, «Чувашский бройлер» ОАО вырма ĕçĕсене 80-98% пурнăçланă. Çав вăхăтрах тыр-пул пуçтарса илессине вăрăма тăсса янă хуçалăхсем те çук мар – «Туруновская» СХПК тата çавăн ятлă агрофирма акнин çуррине те пухса кĕртеймен-ха. «Средняя Волга» агрофирмăра ĕçсене 60% яхăн кăна пурнăçланă. «Юрма» агрохолдинг та кăтартăвĕсемпе мухтанма пултараймасть, сентябрĕн 11-мĕшĕ тĕлне райадминистрацин ял хуçалăх пайĕн информацийĕ тăрăх, 795 га-тан 321-шĕ çинче кăна тыр-пула çапса кĕртни паллă. С.Д. Чернуха ХФХ вырма ĕçĕсене çурринчен кăшт ытларах кăна пурнăçланине палăртмалла, сăлтавĕ – вир акнинче, çак культурăна каярах пуçтарса илеççĕ. Çав вăхăтрах ЧР Пуçлăхĕ Михаил Игнатьев вырма ĕçĕсене сентябрĕн 13-15-мĕшĕччен вĕçлемелли çинчен хытарсах каланă.
Тухăçлăх шанăçсăр мар…
Хаçатра «Туруновский» СХПК техникине парăмсене пула арестлени çинчен çырнăччĕ. Асăннă хуçалăх тата «Средняя Волга» агрофирма, «Юрма» агрохолдинг тырă вырмалли комбайнсене аякран явăçтараççĕ. Çанталăксăр пуçне хăйсен техникине усă курайманни те ура хурать хуçалăхсене. Çав сăлтавпах вырма ĕçĕсене те кая юлса тухаççĕ.
Çав вăхăтрах районта ăнăçлă ĕçлесе пыракан, пысăк тухăç илекен хуçалăхсем те сахал мар. «Ольдеевская» агрофирмăра вăтам тухăç 33 ц, «Приволжское» ОАО 31,5 ц, «Чурачикское» ОАО 30,4 ц-па танлашать пулсан, Куйбышев ячĕллĕ СХПК-колхозра ун виçи 15,6 ц, И.Г. Кадыков ячĕллĕ СХПКра 17,4 ц… Районти хуçалăхсен вăтам тухăçĕ 25,2 ц танлашать. Республикипе тухăçлăх япăхах мар пулсан та, хăш-пĕр хуçалăхсен тырра удобренипе апатлантарасси çине тимлĕх уйăрмаллах.
Пĕрле ĕçлемелле
Райадминистрацин ял хуçалăх пайĕн пуçлăхĕ Сергей Ванюшкин каланă тăрăх, паянхи кун сывлăм вăйлă ÿкнĕрен пĕр комбайн кунне кăлтăксăр ĕçлесен вăтамран 20 га тырă вырма пултарать. Хуçалăхсем уй-хире 3-4 комбайн кăларсан кунне 60-80 га тырă вырмалла. «Кăçал районта 23 «карап» вырма ĕçĕсене явăçтарнă, вĕсен шутĕнче кăçал кăна туяннă 6 çĕнĕ комбайн. «Ольдеевская» агрофирма типĕ вăхăтра урăх районти комбайна явăçтарса вырма ĕçне вăхăтра вĕçлерĕ. «Агарикус» ОАО тата Куйбышев ячĕллĕ СХПК пĕр-пĕрне пулăшса ĕçленине палăртмалла. Çанталăк типĕ, хĕвеллĕ тăнă вăхăтра вырма ĕçне пĕтернĕ хуçалăхсемпе йывăрлăх тÿсекеннисен пĕрле калаçса татăлса ĕçлесен аван», – пĕлтерчĕ хăйĕн шухăшне Сергей Алексеевич районти вырма ĕçĕсем çинчен ыйтсан.
Ял хуçалăх специалисчĕсем палăртнă тăрăх, вăхăтра пуçтарса кĕмен тырă шăтма пуçласа хăйĕн пахалăхне çухатать. Кая юлсан каю шăтать тесе ахальтен каламаççĕ ваттисем. Çапах та тăрăшсан районти ял хуçалăх предприятийĕсен вырма ĕçĕсене вăхăтра пĕтерме шанăç пур.
Деомид Васильев
(Тăван Ен 35№, сентябрĕн 12-мĕшĕ, 2014 ç.)