Чăваш Республикинче тĕрлĕ спорт тĕсĕ аталаннă: çăмăл тата йывăр атлетика, кĕрешÿ… Чăваш Енри спорт аталанăвĕн историйĕнче бокс та хăй вăхăтĕнче паллă вырăн йышăннă, çак енĕпе чăваш паттăрĕсем вышкайсăр пысăк çитĕнÿсем туни пурне те паллă. Çак спорт тĕсĕн аталанăвне РСФСР тата СССР тава тивĕçлĕ тренерĕн Геннадий Николаевич Герасимовăн ячĕпе çыхăнтараççĕ. Республикăри тренерсенчен çак ята вăл пĕрремĕш тивĕçнĕ. Хăйĕн пурнăçĕнчи 58 çулне вăл бокса халалланă. Унăн каласа памалли те сахал мар.
– Кĕçех Шупашкарта Пĕтĕм тĕнчери «Раççей – спорт çĕршывĕ» форум иртĕ. Геннадий Николаевич, çак хыпара мĕнле йышăнтăр?
– Паллах, пирĕн региона ахальтен суйласа илмен, çакăн пек пысăк мероприятие ирттерме республика чăннипех те тивĕçлĕ. Чылай спортсмен пысăк пĕлтерĕшлĕ ăмăртусенче Чăваш Ен ятне çÿле çĕкленĕ.
– Темиçе çул каялла таврăнар-ха, мĕншĕн спорта, уйрăмах бокса, суйласа илнĕ эсир?
– Тĕрĕссипе, пурнăçăма спортпа çыхăнтарасса шухăшламан та. Чăваш Республикин тулашĕнче çуралнăскер 17 çулта Шупашкара аппа патне килтĕм те кунта юлма тĕллев лартрăм. Пĕррехинче общежитие хĕрсем патне кайсан вăрă-хурахсем тапăнчĕç, вĕсемпе тытăçсах кайрăмăр. Хирĕç тăру вĕçленнĕ хыççăн пĕри мана: «Эсĕ лайăх кĕрешетĕн, атя бокс секцине», – терĕ. Эпĕ килĕшрĕм. Çавăнтан пĕтĕмпех пуçланчĕ те.
– Спортсменсем йăхра пулман-им?
– Пулман, анчах та чышкăпа кĕрешекенсен хушшинче аттене çитекенни çукчĕ, вăл район чемпионĕ те пулнă.
– Эсир – Чăваш Енре бокс аталанăвне пуçарса яраканĕсенчен пĕри. Ыттисем пултарайманнине пурнăçларăр…
– Пĕрремĕш утăмсем манччен те пулнă-ха. Хура тинĕс флотĕнче службăра чухне бокспа çине тăрсах тренировкăсем ирттертĕм. Çитĕнÿсем те вăрах кĕттермерĕç: флот чемпионĕ, СССР Тинĕс-çар вăйĕсен тата Украинăн кĕмĕл призерĕ пултăм. Чăваш Ене таврăнсан вара бокса чĕртсе ятăм, ачасене пухса секци йĕркелерĕм…
– Хăй вăхăтĕнче сирĕн вĕренекенсен – Олимп чемпионĕн Валериан Соколовăн, Европа чемпионĕсен Владимир Мельникпа Валерий Лаптевăн тата вун-вун спортсменăн – ячĕ республикипе кăна мар, тĕнчипех кĕрлесе тăнă. Пытармасăр каласан, халĕ республикăра боксерсем çукпа пĕрех…
– Кусемсĕр пуçне тата вун-вун спорт мастерĕ хатĕрленĕ эпĕ. Лайăх кăтарту пултăр тесе пĕтĕм вăй-хала парса ĕçленĕ, ирхине 8 сехет валли ĕçе каяттăм, каçхине 11 сехет хыççăн тин киле таврăнаттăм. Шел, республикăра хальхи вăхăтра бокс «кăмăллакансен» шайне анса ларчĕ… Çакă пăшăрхантарать.
– Сăлтавĕ?
– Тренерсем сахал, укçа-тенкĕ енчен те çитменлĕхсем пур-тăр.
– Малашне вăл çÿле çĕкленĕ-ши?
– Эпĕ ăна кĕтсе илеймĕп ĕнтĕ…
– Çитĕнÿ тăвасси вĕрентекенрен нумай килет-çке… Процентпа – мĕнле шайлашупа-ши?
– Спортсмен çĕнтересси 99% тренертан килет.
– Çавăн чухлех-и?!
– Çапла, тренерăн вĕренекене уçса пама пĕлмелле, енчен те вăл çакна тăваймарĕ тĕк… Урăхла каласан тренер вăл – художник, çынна «ăсталакан», çав вăхăтрах вăл психолог та, медик та. Ытти вара çут çанталăк пани тата тар кăларни.
– Спортра çăмăл самантсем çук. Боксра вара чи йывăрри мĕн-ши?
– Психологи тĕлĕшĕнчен «пиçсе çитесси».
– Пысăк спортăн çак тĕсĕн сывлăхшăн хăрушсăр мар енĕ те пур вĕт…
– Çамрăк чухне ун пирки шухăшламастăн, пĕтĕм вăй-хала парса ĕçлетĕн. Çулсем иртнĕçемĕн тин вăй-хал хавшани сисĕнет. Сăмахран, боксер хăйĕншĕн кăна хумханать, тренерăн вара кашни вĕренекеншĕн пăшăрханмалла.
– Халĕ пурнăçăра тишкерсе ăна спортпа çыхăнтарнăшăн ÿкĕнместĕр-и? Калăпăр, спорт сывлăха сиен кÿнине шута илсе.
– Япăх енсене пăхмасăр пурнăçăма бокспа çыхăнтарнăшăн нихăçан та ÿкĕнмен, мĕншĕн тесен эпĕ тăрăшни сая кайман.
– Боксерсем – пиçĕ кĕлеткеллĕ, вăй-халлă арçынсем. Кулленхи пурнăçра кама та пулин хÿтĕленĕ самант пулнă-тăр?
– Пĕррехинче хĕре ăсатма кайрăм, ĕçкеленĕ пĕр каччă çыпăçрĕ пирĕн çума, сăмахпа каланине ăнланмарĕ вăл, ирĕксĕрех урăх меслетпе усă курма тиврĕ – урари калуша хыврăм та питĕнчен çăт-çат тутартăм, эх, вĕçтерчĕ вара! Алла ирĕке яма хăрарăм, тăрук янах шăммине пăрса ярăп… Кунашкал тĕслĕх татах та пулнăччĕ.
– Пысăк спортран вăхăтра каймалла тенине паллă спортсменсенчен пĕрре кăна мар илтнĕ, боксран та çаплах-и?
– Пысăк спортпа шăп та лăп миçе çулта сыв пуллашмаллине калама йывăр. Чылайччен кăтартусем савăнтармаççĕ тăк – апла боксран кайма вăхăт.
– Кумир пулнă-и?
– Çук, пысăк çитĕнÿ тунă хамăн вĕренекенсенех килĕштернĕ эпĕ.
– В. Соколовпа, В. Лаптевпа тата ытти вĕренекен-пе халĕ хутшăнатăр-и?
– Паллах. Тĕл пулатпăр, телефонпа калаçатпăр. Вĕсем мана хисеплеççĕ, ман çуралнă кун кĕрекине пĕрре мар хатĕрленĕ. Мана йывăр вăхăтра пулăшма хатĕр.
– Тата мĕнле спорт тĕсне килĕштеретĕр?
– Баскетбол, волейбол вăййисене.
– Спортсменсем сывă пурнăç йĕркине çирĕп пăхăнаççĕ. Эсир те-и?
– 80 çултан иртрĕм пулин те кунсерен 40 минут зарядка тăватăп, 2-3 километр утатăп.
– Çакăн пек йĕркене пăхăнма, ахăртнех, çамрăксене те сĕннĕ пулăттăр?
– Паллах, хулара уçăлса çÿренĕ май çамрăксем сăра кĕленчипе ларнине, сигарет мăкăрлантарнине час-часах куратăп. Çакăн пек йĕркепе пурăнмалла-и вĕсен? Хĕрпе каччăсен физкультурăпа, спортпа туслашмалла. Эпир яш чухне сăра мĕнне те пĕлмен. Пĕрремĕш хут эрехе 33 çулта тутанса пăхнă эпĕ, ĕçсе мар – астивсе çеç.
– Темиçе çултан ГТО нормативĕсене каялла тавăрчĕç. Ĕлĕкхи йăлана çĕнĕрен пуçарнине ырлатăр-и?
– Тавăрни питĕ лайăх. Малтан ГТО нормативĕсене памасăр ăмăртусене те хутшăнтарман-çке.
– Тăван ачасем те бокспа туслă-и?
– Мăшăрăмпа 2 ывăл çитĕнтернĕ. Иккĕшĕ те спортпа туслă, анчах вĕсен пурнăçне пысăк бокспа çыхăнтарас килмерĕ.
– Мăшăр пулăшăвне туймасăр пысăк çитĕнÿсем тума çук-тăр?
– Арăмпа 46-мĕш çул пĕрле эпир. Пурнăçра тĕрлĕ çĕрте пурăнма тÿр килчĕ, вăл манран пĕр утăм та юлман, мана ăнланнă, яланах пулăшнă. Вĕренекенсене пĕрре мар хамăр хваттерте çывăрттарнă, çакăншăн та вăл сивĕ сăмах каламан.
– Мĕнле паллашнă-ха унпа?
– Волейбол вылянă чухне куç хывнă ăна, унтан юратса пăрахнă, авланнă…
– Спортсăр пуçне тата мĕнпе интересленнĕ?
– Манăн пĕтĕм пурнăç – спорт.
– Геннадий Николаевич, тавах уçă калаçушăн.
АНФИСА МАНЯКОВА
