«Тăван Ен» хаçат журналисчĕсем – проектпа Кÿкеç ял тăрăхĕнче. Поселок çыннисемпе курнăçса калаçни икĕ еншĕн те усăллă иртнĕ темелле – халăх ыйтăвĕсем влаç патне çитрĕç, хуравсем – хаçат страницине.

Тирпей-илем кĕртесси – тĕп тĕллев

Кÿкеçсем хĕл ларасса чăтăмсăррăн кĕтрĕç. «Йĕпе-сапаллă çанталăкра тăм-лачака ураран хăпмастчĕ. Утма та кансĕрччĕ», – тет Советская урамра пурăнакан Елена Александрова. Виçĕ ача амăшĕ пĕчĕкскерсене хăйсем тĕллĕн кăна урама кăларма шикленет. Хутса ăшăтмалли тапхăр пуçланнă пулсассăн та журналистсем икĕ эрне каялла поселока пăхса çаврăннă чухне унта та кунта чавнă вырăнсене асăрханă. Кÿкеç ял тăрăх пуçлăхĕ Андрей Михайлов çакă коммуналлă пулăшу ресурсĕсемпе тивĕçтерекен организацисен ĕçне ансатлатма кирлĕ мера пулнине ăнлантарчĕ.

«Кÿкеçри ăшă тытăмне иртнĕ ĕмĕрĕн 80-мĕш çулĕсенче хунă. Чукунран тунă пăрăхсене, паллах, паянхи технологисене пăхăнса хатĕрленисемпе танлаштараймăн, çак хушăра çийĕнсе шăтнă вырăнсем чылай. Ăшă трасси кивелет – авари сăлтавĕ те çаках», – терĕ Андрей Николаевич. – Иртнĕ икĕ уйăхра ял тăрăх территорийĕнче   чăнах та аварисем йышлă пулчĕç». Вĕсене сирме май килнĕ-ха, çуртсем хушшинче юлнă шăтăксем, пăрăхсем çийĕн чавнăскерсем, апла пулин те кÿкеçсене çакăн пирки аса илтерсех тăчĕç. Андрей Николаевич каланă тăрăх, авари чылай чухне çине-çинех пĕр вырăнта сиксе тухать – шăтăксене каялла хуплама тăхтани çакăнпа çыхăннă. Хăрушлăх кăларса тăратакан вырăнсене  сăнама вăхăт кирлĕ. «Иккĕленÿ сирĕлсен çак  вырăнсене пăхса тăракан организацисем каялла хупласах пыраççĕ. Çуркунне, юр кайса пĕтнĕ-пĕтменех, çак территорисене симĕс сăн кĕртес енĕпе ĕçлеме тытăнасшăн», – шантарчĕ Андрей Николаевич.

«Тирпей-илем кĕртессине Кÿкеç ял тăрăх администрацийĕ хăйĕн тĕп тĕллевĕ вырăнне хурать. Поселока «симĕслетме» кăçал 0,5 млн тенкĕ усă курнă, тирпей-илем кÿртес ытти ĕç валли – йăлари хытă каяшсене илсе тухассине йĕркелеме тата вĕсене пухакан вырăнсене йĕркене кĕртме, çул айккисене шуратма – 1 млн тенкĕ ытла. Тăван çĕршывăн Аслă вăрçинче çĕнтернĕренпе 70 çул çитнĕ тĕле  паркăн эскиз проектне хатĕрлес, палăксене юсас тăкаксем те çакăнтах кĕреççĕ. Кÿкеç ял тăрăхĕ «Чăваш Енри чи тирпейлĕ ял тăрăхĕ» республика конкурсне хутшăнса пĕр хутчен кăна мар çĕнтерÿçĕ ятне тивĕçнĕ. Кăçал та вăл хисеплĕ 1-мĕш вырăнта пулнă. Кунсăр пуçне вырăнти хăй тытăмлăх органĕ çурт-урамсем хушшинче те тупăшусем йĕркелет. Чи тирпейлĕ тата тасисен умĕнче парне вырăнне вăйă, тренажерсен комплексĕ вырнаç­тарса параç­çĕ.

Пăхса тăракан организацисĕр юлмĕç

Кÿкеç поселокĕнче шывпа тивĕçтерес, юхтарса кăларас енĕпе ĕç­лекен организацин килĕшÿ вăхăчĕ кăçал вĕçленсе пырать. Çавна май кÿкеçсем социаллă пĕлтерĕшлĕ чылай объект – тасатмалли сооруженисем, котельнăйсем т. ыт. те – ĕç­не малашне хăш предприяти йĕркелесе тăрассипе кăсăкланчĕç. Андрей Николаевич лăплантарма васкарĕ: «Ăшăпа тивĕç­терес енĕпе ял тăрăхĕнче икĕ предприяти ĕçлеççĕ – «Теплоком» тата «Теплосфера» ОООсем. Шывпа тивĕçтерес тата ăна юхтарса кăларас енĕпе  – «Теплоэнергосеть» ООО. Юлашкинчен асăннă организаципе çитес çулта та килĕшĕве малалла тăсăпăр».  

Ăшă энергийĕн шут приборне вырнаçтарман çуртсенче пурăнакансем иртнĕ уйăхра пысăк тÿлевлĕ квитанцисене илнĕ. Ун тăрăх акă Советски урамри 68-мĕш çуртра пурăнакан Роберт Самсоновăн ăшăшăн кăна 4 пин тенкĕ ытла тÿлеме тивĕ. «Поселокăн кăнтăр енче вырнаçнă çурчĕсенчи  гидравлика расчечĕ Кÿкеç­ри пĕтĕмĕшле газ калăпăшĕ çителĕксĕррине кăтартса пачĕ, – терĕ Андрей Михайлов, ыйтăва татса памалли çул-йĕре тишкернĕ май. Кашни хваттерте уйрăм котел вырнаçтарма сенкер çулăм чылай ытларах пырса тăмалла. Унăн калăпăшне ÿстерме пăрăхсем хума тивĕ – ку мероприяти вырăнти бюджетшăн питĕ тăкаклă, пĕтĕм процедурăна – проект-сметăран пуç­ласа – çĕнĕрен пурнăç­ламалла».    

Советски урамĕнчи 62 «а» çуртри общежитире пурăнакансем журналистсене кунта çулталăкĕпех тăракан нÿрĕк шăршă, путвалти шыв пирки ÿпкелешнĕ. Кăçалхи кĕркунне вĕсен ыйтăвне пурăнмалли условисене сăнас енĕпе ĕç­лекен ятарлă комисси те итленĕ иккен. Андрей Николаевич кашни çурт нушине лайăх пĕлет. Çакăн вара общежитин никĕсе шыв-шуртан хÿтĕлекен пайĕ юрăхсăра тухнипе çыхăннине ăнлантарчĕ. «Комисси членĕсем кунта пурăнакансене юсав ĕçĕсене валли укçа пухма сĕнчĕç – квитанципе уйăхсерен илекен укçа-тенкĕ çителĕксĕр. Юсава вара харпăрлăх хуçисен шучĕпе пурнăçламалла. Çак çуртра пурăнакансен хăйсен хастарлăхне кăтармалли кăна юлать», – терĕ вăл.

Шоссейная урамри 25-мĕш çуртра пурăнакансем чăматансем çинче лараç­çĕ – хăйсен çурчĕсене халь тесен халь сÿтсе каясса кĕтсе пурăнаççĕ. «Вĕсене пурăнмалли урăх вырăнпа тивĕç­тересси «Граждансене авариллĕ кивĕ çуртран куçарасси» патшалăх программипе пурнăç­ланать» – çапла пĕлтерчĕ Андрей Николаевич. Бараксене çак тĕллевпе районăн, республикăн пĕр ятлă тĕллевлĕ программине кĕртнĕ. Çуртсен çумне çапса хунă хăмасем çинче çакăншăн яваплă çынсен хушамачĕсем те пур, пурнăçламалли вăхăта та кăтартнă.

Кÿкеçсем çавăн пекех автобус маршручĕ вĕçленекен чарăнура  сак вырнаçтарасси пирки те сăмах хускатнă. Пушшех те, сывлăх енчен хавшакрах, ал-ура тĕрекĕсĕр çынсем çывăх вăхăтра Инвалидсен пĕтĕм тĕнчери кунне уявлама хатĕрленеççĕ. Сăмах çыхăну операторĕн офисĕ çумĕнчи саксăр павильон пирки пырать. Ку объект уйрăм харпăрлăхра пулсан та Андрей Михайлов турткалашмарĕ, хуçапа «калаçса татăлма» сăмах пачĕ.

ХАКЛАВ

Георгий егоров, Шупашкар район администраци пуçлăхĕ:

– Кÿкеç ял тăрăх администрацийĕ «Сельхозтехника» микрорайона уйрăммăн хутса ăшăтмалли тытăма куçарчĕ – юлашки вăхăтра ăнăçлă пурнăç­ланă ĕçсен шутне çакна кĕртмелле. Ку вăл – ансат ĕç мар. Урамсенче асфальт, хытă сийлĕ çул сарассипе çине тăрса ĕçлерĕç. Çав вăхăтрах Шоссейная урамри çула анлăлатнине те палăртмалла. Çуртсем çĕкленеççĕ – ку та поселок аталаннине çирĕплетет.

Çакăнпа кăна çырлахмалла мар, ял тăрăх администраци ертÿçине юларах пыракан ĕç­сем çине те çаврăнса пăхма хистес килет. Поселока тата ун çывăхĕнчи территорие, çав шутра çăвасене те, татах та илемлĕрех, симĕсрех, тирпейлĕрех курас килет. Хальлĕхе çак ĕçсене йĕркелесси туллин тивĕçтермест. Кунсăр пуçне вырăнти хăй тытăмлăх органĕшĕн укçа-тенкĕпе шайлашуллă, виçсе усă курни пĕлтерĕшлĕ – ĕçре çакна та шута илмелле.

сăмах паратпăр

Андрей МИХАЙЛОВ, Кÿкеç ял тăрăх администраци пуçлăхĕ:

– Юлашки икĕ çулта нумай хваттерлĕ çуртсене уйрăм хутса ăшăтас йĕрке çине куçас тĕлĕшпе пысăк ĕç туса ирттертĕмĕр. Пĕлтĕр Кÿкеç­ре «Сельхозтехника» районĕн Мелиораторсен, Çĕнĕ Конституци, СССР: 50 çул, Çĕнтерĕве 30 çул урамĕсенчи 17 çуртри 132 хваттере  уйрăммăн хутса ăшăтма тытăннă пулсан, кăçал  çак çăмăллăхпа ансатлăха 100 яхăн хваттер хуçи кĕтсе илчĕ. Çакă поселокăн маларах асăннă микрорайонĕнче ăшăпа чăрмавсăр тивĕçтерес ыйтусене пĕтĕмпех  татса пама пулăшрĕ. Çав вăхăтрах ку ыйту поселокри чылай çурт хуçисемшĕн хальлĕхе уçă. Пĕчĕк тупăшлă çемьесем те сахал мар. Хутса ăшăтмалли тапхăрта вĕсен килĕсене пысăк тăкак виçиллĕ квитанцисен килсех тăрĕç. Вĕсене пулăшас тĕллевпе райадминистраци пуç­лăхĕ Георгий Егоров çуртсенче счетчиксем вырнаç­тарма пулăшу сĕнчĕ – ăшăшăн усă курнин кăтартăвĕ тăрăх тÿлеме тивĕ, нормативпа мар. Ку ĕç тапхăрăн-тапхăрăн пурнăçланĕ. Хальлĕхе черетре 14 çурт.

Район бюджечĕн шучĕпе котельнăйсене модернизациленине палăртса хăварас килет. Кутузов урамĕнчи 1-мĕш шкулпа музея ăшă паракан 1-мĕш котельнăя, юрăхсăра тухса пыраканскере, реконструкцилеме май килчĕ. Пĕлтĕр çак тĕллевпе 8 млн тенкĕ усă курнă. Кивелнĕ котелсене çĕннисемпе улăштарас ĕç кăçал та малалла тăсăлчĕ. Черетре – Советская урамри 3-мĕш тата 27-мĕш училище котельнăйĕсем. Çак тĕллевпе райадминистраци поселок уявĕ тĕлне панă 10 млн тенкĕ укçана усă куратпăр.